Koor&Stem: “Zingen is een laagdrempelige activiteit, waarom dan drempels inbouwen?” 

↑ Liesbeth, Lise en Marjolein van Koor&Stem. Foto's: Stijn Van de Veire

Konekt leerde Koor&Stem kennen in 2021 toen zij hun huidige beleidsplan aan het schrijven waren. “We hadden al een paar projecten rond inclusie, maar er bestond geen vast beleid rond. In het huidige beleidsplan zijn we afgestapt van een systeem waar iedereen baas is van zijn eigen project, en zitten we in beleidsteams. Samen vormen wij het beleidsteam Inclusie & Welzijn, en we hadden sturing nodig. Daarvoor gingen we aankloppen bij Konekt”, vertelt Lise. Marjolein vult aan: “Na het volgen van de Inclusiecheck konden we de focuspunten bepalen en beslissen hoe we stapsgewijs onze werking inclusiever kunnen maken.” 

Koor&Stem besliste om elk jaar in te zetten op 2 ‘B’s van toegankelijkheid’. 1 van de 1ste B’s waar de organisatie op wilde inzetten, was Betaalbaarheid. “Daarvoor zijn we gaan kijken hoe we het solidariteitsbeleid kunnen toepassen op onze globale werking”, zegt Liesbeth. “Iedereen Verdient Vakantie vraagt om minstens 30% korting te geven aan mensen met het kansentarief. Wij geven 80% korting. We zien dat als een investering, niet als een inkomstenverlies. Zingen is an sich een heel laagdrempelige activiteit: in alle culturen, in elke levensfase wordt gezongen, iedereen heeft het ooit gedaan. Als iets zo laagdrempelig is, waarom zouden we dan drempels inbouwen?” 

Projecten 

Zowel binnen als buiten het beleidsteam zelf, leven projecten rond inclusie. Lise: “In februari-maart organiseerden we een opleiding Zingen Op Maat, voor zangleiders. Dat mag je heel breed zien: mensen die aan de slag willen om een groep aan het zingen te krijgen. Bijvoorbeeld mensen met een migratieachtergrond, mensen die geen noten kunnen lezen, mensen die de taal niet spreken, mensen die doof zijn,... In die opleiding leerden zij hoe je aan de slag gaat met zo’n diverse groep.” 

Daarnaast was er ook Sing me in, een Europees project waar ze zongen met vluchtelingen. Daarvoor onderzocht het team 3 contexten. Liesbeth: “Ofwel breng je vluchtelingen binnen in een koor, of je gaat zingen in een opvangcentrum, of je gaat met vluchtelingen aan het werk in een klassituatie. We bundelden hiervoor de krachten met 10 buitenlandse korenorganisaties. Daar kwamen 3 handleidingen uit voort, voor die specifieke contexten, die in de talen van alle deelnemende organisaties werden vertaald. Daarnaast maakten we ook een repertoirebundel, en video’s ter ondersteuning. Want naast de didactiek en methode die nodig is, is er vaak ook een vraag naar inspiratie. Welke muziek slaat aan? Wat is er toegankelijk?” 

Dag Vreemde Man en Gelukkig Zijn zijn dan weer samenwerkingen met Theater van A tot Z, een vereniging die inzet op theater met anderstaligen. Liesbeth: “Samen hebben we Nederlandstalige liedjes gekozen, allemaal Vlaamse klassiekers die iedereen kent, en die laten arrangeren voor een vierstemmig koor met piano. Zo is muziek ook een middel om de taal te leren. Het zijn supertoffe arrangementen geworden. Tijdens één van onze activiteiten, de Koor- en Dirigentendag hebben we die voorgesteld met de zangers van Theater van A tot Z op het podium – niet als voorprogramma of zijtrajectje, maar als hoofdact.” Daar hamert het team enorm op. “We willen dat koren uit de niet-reguliere werking niet het B-kantje van de cd zijn, maar het hoofdpodium krijgen op activiteiten die we organiseren.” 

Checklist 

Om te zorgen dat alle activiteiten zo inclusief mogelijk zijn, werkte het beleidsteam een checklist uit. “Zo bereiden alle collega’s de activiteiten op dezelfde manier voor, leven ze allemaal hetzelfde prijzenbeleid na,... Op die lijst gaf Marijn van Konekt ook feedback”, vertelt Marjolein. “Als een collega bijvoorbeeld naar een mogelijke locatie voor een evenement gaat, kan die met de checklist bekijken of het toegankelijk is: geraakt iemand in een rolstoel tot aan het podium? Zijn de toiletten toegankelijk? En de backstage? Kan iemand met een geleidehond zitten? Dat zijn zaken waar we niet aan dachten voor we de opleiding bij Konekt gevolgd hadden. Als je niet weet waar je op moet letten, zie je het niet. De Inclusiecheck van Konekt leerde ons om duidelijke prioriteiten te bepalen: waar zitten onze blinde vlekken, welke quick wins pakken we eerst aan en wat kan op langere termijn... We hoeven niet alles in 1 keer te doen, er is tijd om daarin te groeien.” 

Soms zijn de aanpassingen heel klein. “Bijvoorbeeld: we staken een fotozoektocht in elkaar en daarvoor gebruikten we de rolstoelroute van Stad Gent”, zegt Lise. “Voor ons een minieme aanpassing, maar dat heeft er wel voor gezorgd dat mensen konden deelnemen, waarvoor de activiteit anders misschien niet toegankelijk was. Voor andere evenementen gaan we bijvoorbeeld de toegankelijkheid van elk lokaal in kaart brengen en daar rekening mee houden bij de inplanning van bepaalde groepen. Intussen zit dat echt ingebed in onze mindset.” 

Niet top-down 

Voor het team was het belangrijk om écht met haalbare tips te komen. “We hebben beslist dat we eerst een aantal jaren zelf het goede voorbeeld willen geven”, zegt Marjolein. “We zijn recent pas begonnen met het sensibiliseren van onze leden, een 1.000-tal aangesloten koren. We wilden niet te snel van stapel lopen en verzeilen in top-down tips geven. Dus testten we zelf uit: wat is haalbaar, hoe gemakkelijk is het, hoe gemakkelijk krijg je collega’s mee op de kar,... Je moet een draagvlak creëren, en dat hebben we eerst gedaan binnen onze eigen werking.” 

Dat het geen top-down verhaal mocht worden, was voor het beleidsteam heel belangrijk. Lise: “We willen niets verplichten. Wie zijn wij om te bepalen dat jij je concerten gratis moet maken? Misschien is dat helemaal niet haalbaar met je koorkas. Er zijn héél veel opties, die willen we voorleggen, als incentives om er zelf mee aan de slag te gaan. Alle tips die we geven, zijn heel concreet. Zo kan een koor meteen aan de slag, in plaats van eerst nog een hele vertaalslag te moeten maken.” 

Onderzoek 

Daarnaast zijn er natuurlijk aangesloten koren die al inspanningen doen. Om uit te zoeken waar Koor&Stem hen het best in kan ondersteunen, loopt er nu een grootschalig onderzoek. Marjolein: “Ik stelde een vragenlijst op, afgestemd met Marijn van Konekt, waarin we peilden naar het draagvlak van een koorbestuur om in te zetten op toegankelijkheid en het laagdrempeliger maken van hun koorwerking. We vroegen naar de inspanningen die koren nu al doen. Dit moet ons een soort nulmeting geven. We peilden ook naar drempels die er zijn binnen de koorwerking, en vroegen hoe wij als koepelorganisatie kunnen ondersteunen. De dataverzameling is afgerond, nu gaan een aantal studenten Sociologie van de Universiteit Gent hier verder op werken, met een paar concrete onderzoeksvragen. We hopen de beleidslijnen van het volgende beleidsplan daarmee te kunnen bepalen.” 

De toekomst ziet er dus inclusief uit bij Koor&Stem! Welke uitdagingen het team nog ziet? Marjolein: “Ik denk dat we onze animatoren misschien nog meer vorming moeten geven over inclusie, bijvoorbeeld voor de kinderkampen. Om iedereen welkom te kunnen heten op onze activiteiten, moeten we ook rekening houden met de ondersteunings- en vormingsnoden van de mensen die daarvoor instaan.” Lise vult aan: “Ik vind het ook belangrijk dat we niet van onszelf denken dat we expert geworden zijn. Ik ben blij dat een inclusieve reflex een automatisme aan het worden is binnen de organisatie, maar we mogen er niet van uitgaan dat dit genoeg is, dat we het nu wel kunnen loslaten. We moeten onszelf daarin blijven uitdagen en blijven bijleren.”