Luister je liever naar dit artikel dan het te lezen? Dat kan! Klik op de speler hieronder.
Foto: Eva Vlonk
Het was even slikken toen het Leersteundecreet werd goedgekeurd door het parlement in mei 2023. Minister Weyts kondigde met onverholen trots aan dat het nu makkelijker wordt voor de klassenraad om kinderen door te verwijzen naar het buitengewoon onderwijs. We vragen ons af waarom hij niet voluit kiest voor inclusief onderwijs, zoals dat in alle andere Europese landen gebeurt. Om tegengewicht te bieden, werken we in coalitie met gelijkgestemde organisaties, zodat we allemaal vanuit onze eigen expertise kunnen bijdragen en elkaar kunnen versterken. Kwaliteit en inclusie in het onderwijs gaan hand in hand, dat wéten we.
Met een aantal partners uit deze coalitie werken we sinds dit jaar ook samen in Onwijs Onderwijs. Dat is een praktijkgericht, cocreatief onderzoeksproject dat 3 lagere scholen helemaal inclusief wil maken. Zo kunnen alle kinderen in de buurt en met leeftijdsgenootjes les volgen. Dat doen we samen met De Genereuzen van Hart voor Handicap vzw en Docenten voor Inclusie, ieder vanuit onze eigen sterkte. Konekt staat in voor de procesbegeleiding, Hart voor Handicap zorgt voor de community en Docenten voor Inclusie (vertegenwoordigd door Beno Schraepen) biedt wetenschappelijke ondersteuning.
Juf Hanne, directeur van De Platanen, aan haar bureau. Foto: Katia Van Buyten
De Platanen
Momenteel zijn 3 scholen in dit project mee ingestapt: Matadi (Heverlee), De Vuurtoren (Oostende) en De Platanen (Kapellen). Hanne Bervoets, directeur van De Platanen, vertelt ons meer over hoe zij inclusie aanpakken en waarom ze in het project zijn ingestapt. “Onze horizon? Een warm welkom voor elk kind.”
Bij De Platanen wordt al jaar en dag gewerkt aan inclusief onderwijs. “Onze school ligt al 25 jaar naast een opvangcentrum voor vluchtelingen, en al 25 jaar komen hier dus anderstalige nieuwkomers naar school. We hebben ondervonden dat de beste leraars Nederlands voor die kinderen hun leeftijdsgenoten zijn. Daarom zetten we de anderstalige nieuwkomers ook altijd op leeftijd, niet op ‘niveau’”, legt Hanne uit. Dat zorgt wel voor een enorme differentiatie in klassen: je kan in een 6de leerjaar staan waar leerlingen zijn die niet kunnen lezen, rekenen of schrijven. “Maar we hebben geleerd dat je die kinderen aparte taken kan geven die ze wel kunnen.”
Natuurlijk zijn er kinderen die daarnaast ook extra begeleiding nodig hebben om de taal te leren. “Daar kan je niet omheen. Je merkt dat die leerlingen veel hebben aan hun lessen van juf Caro, onze leerkracht ‘anderstalige nieuwkomers’. Maar naar integratie en inclusie toe, is het niet oké om alle anderstalige leerlingen in een apart klasje te steken. We kwamen op het idee om juf Caro in de klas in te zetten voor taalondersteuning in het algemeen. Want niet alleen de anderstalige nieuwkomers hebben taalondersteuning nodig, er zijn bijvoorbeeld kinderen met een spraak-taalontwikkelingsstoornis (STOS) die ook hulp kunnen gebruiken bij het op zoek gaan naar woorden en woordenschat.”
Foto: Eva Vlonk
Geen aparte klassen
Heel bijzonder aan De Platanen, is dat er binnen een leerjaar geen aparte klassen worden gemaakt. “In het 1ste leerjaar zitten bijvoorbeeld 33 kinderen, allemaal in 1 klasgroep. Maar daar staan altijd 2 leerkrachten voor, die ook 2 lokalen ter beschikking hebben. Samen bekijken zij hoe ze de leerstof gaan aanbrengen en hoe ze zich kunnen organiseren om te zorgen dat alle leerlingen mee zijn, ook degene die minder aanleg hebben voor een bepaald vak. Afhankelijk van de lesdoelen kiezen zij hoe ze de klas groeperen en organiseren. Als bijvoorbeeld een nieuwe letter wordt aangeleerd, is het vaak logisch om de anderstalige kinderen en kinderen met STOS-problematiek in een kleiner groepje te nemen.”
Die methodiek zit er al jaren in, en het was dan ook heel logisch dat leerondersteuners die op school kwamen hier ook in meegingen. “In het M-decreet kregen leerondersteuners steeds 1 specifiek kind toegewezen. Maar dat fragmentarische werkte hier echt niet. In een klas waar 8 kinderen recht hadden op leerondersteuning, konden dus 8 verschillende leerondersteuners over de vloer komen. Mijn leerkrachten draaiden kierewiet (lacht). Wij zijn het dus anders gaan aanpakken: per graad hebben we een vaste leerondersteuner, die hier heel regelmatig op school is en veel meer doet dan alleen een uurtje met een bepaald kind komen werken. Zij proberen echt in de hele graad leerondersteuning te bieden. Onder het huidige Leersteundecreet past dat ook meer in hun opdracht en hebben we daar meer basis voor, maar toen wij dit invoerden, was dat nog heel bijzonder. Doordat er steeds een vaste leerondersteuner komt, is er ook veel vertrouwen tussen hen, de leerkrachten en de kinderen.”
Geen schrik meer
“Ons einddoel is voor ons heel duidelijk: we willen een school zijn waar elk kind welkom is. Op dit moment is dat nog niet zo – niet omdat we niet willen, maar omdat we over sommige dingen nog te weinig kennis hebben. We willen heel veel proberen, maar het is moeilijk om elke keer opnieuw in het onbekende te springen. Elke keer denk je: ‘gaan we dit wel kunnen?’ Die schrik, daar willen we van af. Een voorbeeld: een paar jaar geleden kregen we een leerling die blind was. Initieel was er wat schrik: dat is met braille en dat kennen we niet, hoe moeten we dat aanpakken? Maar dat bleek allemaal best evident. Ze was hier ook al naar de kleuterschool gegaan, dus haar klasgenoten wisten al hoe ze haar konden helpen. Ze herkende ons allemaal aan de stem. En ze is hier intussen ook afgestudeerd. Het mooie vond ik dat we een schoolfeest hadden, en je zou haar er nooit uitgehaald hebben. Iedereen deed de nodige aanpassingen zo vanzelfsprekend, dat dat totaal niet opviel. Daaruit heb ik ook geleerd dat je geen schrik moet hebben voor het onbekende.”
Hanne spreekt vol lof over haar leerkrachtenteam. “Ik vind het zo mooi om te zien hoe mijn team soms samen kinderen ‘draagt’. Een gedragsproblematiek is hier op school altijd de moeilijkste problematiek. Want je moet kinderen keer op keer nieuwe kansen geven, ook als ze je fysiek of verbaal pijn gedaan hebben. En mijn team doet dat. Dat kan ook omdat ze steeds met 2 voor een klas staan en het van elkaar kunnen overnemen als het even te moeilijk is. Dat zorgt voor rust bij de leerkrachten, de andere kinderen in de klas, en voor het kind in kwestie. En nadien heb je energie om het kind een nieuwe kans te geven.”
Foto: Eva Vlonk
Kleine inclusiegelukjes
Bij De Platanen wordt veel aandacht besteed aan kleine inclusiegelukjes. “Wij hebben een leerling in het 2de leerjaar die heel hoogbegaafd is. Hij heeft niet de leerstof van het 2de jaar nodig, maar wel de kinderen en de context van het 2de leerjaar, om op bepaalde andere gebieden te groeien. Maar die kan eens naar het 5de of 6de gaan, hij leert mee breuken in het 3de... Dat zijn dingen waar mijn team voor openstaat.”
Om verder te bouwen aan de inclusieve visie, is de school mee in het project Onwijs Onderwijs gestapt. Dit begon met een nulmeting, op basis van de ‘Index for Inclusion’, een internationale checklist om te meten hoe ver ze al staan. Daarna werden dan acties bepaald om verder uit te werken. “Uit die nulmeting zijn een paar werkpunten gekomen. Ik heb ongelooflijk goede leerkrachten en toch geloven die niet altijd in zichzelf. We moeten werken aan positieve feedback geven en aannemen. Daarnaast verliezen we ons soms een beetje in het zoeken naar wat kinderen nodig hebben. Soms moeten we het iets meer kunnen loslaten. Gelukkig kunnen we daarvoor de expertise van Docenten voor Inclusie aanspreken.”
Hanne’s doel voor het project? "Ik hoop dat door Onwijs Onderwijs die olievlek zich verder gaat verspreiden. Want ik wéét gewoon dat het werkt, dat inclusief en kwalitatief onderwijs hand in hand gaan. Dat werd onlangs nog bevestigd, toen onze 6dejaars hun OVSG-toets moesten afleggen. Dat is een test van de overheid om het niveau te bepalen. De pedagogisch adviseur gaf toe dat hij heel argwanend naar onze resultaten was gaan kijken. We hebben veel kinderen met zorgnoden in de klas, en dan denken mensen vaak dat ons niveau lager ligt. Maar dat bleek absoluut niet het geval te zijn. Integendeel, onze resultaten waren uitzonderlijk goed. Daar ben ik enorm trots op. Het voelt als een extra bevestiging: we zijn écht wel goed bezig en dit is écht wel de way to go.”
Meer weten over Onwijs Onderwijs?
Goesting om met ons mee te bouwen aan meer inclusie in het onderwijs? Ben je als school, leerkracht betrokken partij of spreekt het onderwerp je aan? Benieuwd hoe ons onderwijs beter wordt als kinderen met en zonder beperking samen de schoolbanken delen?
